Συνέντευξη της Άννα Εμμανουήλ αποκλειστικά στο https://blog.frs-volou.gr/
Ο μεγαλύτερος εν ζωή Έλληνας ποιητής, στα 95 του χρόνια πλέον,
απαντά σε δεκαεννιά μοναδικές ερωτήσεις…
Συνομιλώντας με τον Τίτο Πατρίκιο περί Ποίησης
- Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε στο να ασχοληθείτε με την ποίηση; Και τι είναι αυτό που σας εμπνέει να γράφετε Ποίηση;
Απ: Η αγάπη που είχα στο να παίζω με τις λέξεις. Αυτό που με εμπνέει; Τα δύο εξής πράγματα: Οι προσωπικές εμπειρίες και κατόπιν οι γενικότερες αντιλήψεις. Ο αναστοχασμός τους. - Πως βιώσατε τον πόλεμο ως παιδί; Και πως επηρέασε την ποιητική σας ταυτότητα;
Απ: Τον πόλεμο τον ένιωσα από την πρώτη στιγμή, ή μάλλον και πριν ξεσπάσει. Από τον τορπιλισμό της Θεσσαλονίκης, όπου βρισκόταν ο πατέρας μου τότε εκεί και έτσι καταλάβαμε ότι έρχονται δύσκολες και πολεμικές ημέρες, όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Όπως και όλα τα παιδιά της τάξης μου, θελήσαμε να κάτι να προσφέρουμε. Εγώ πήγα μάλιστα σε ένα στρατολογικό γραφείο με άλλα παιδιά να δηλώσουν εθελοντές και οι άνθρωποι εκεί γέλασαν. «Είσαστε πολύ μικρά, γυρίστε σπίτι σας…». Από κει και πέρα ήρθε η κατοχή και πολύ νωρίς πήρα μέρος στην εθνική αντίσταση. Αυτό όλο γενικότερα επηρέασε σε σημαντικό βαθμό την ποιητική μου ταυτότητα με την έννοια των έντονων βιωμάτων και γενικότερα των σημαντικών εμπειριών της ζωής μου, κάτι το οποίο ενσωματώθηκε στην ποίηση μου. - Τι είναι η Ποίηση για εσάς;
Απ: Η αναζήτηση. Η αναζήτηση όλων των πλευρών της πραγματικότητας και της εσωτερικής και της εξωτερικής. Και η ανάδειξή τους. Μέσα από τον λόγο. Τις λέξεις. - Ποιοι στίχοι σας, υπήρξαν για εσάς έκπληξη;
Απ: Σε δικούς μου στίχους δεν μπορώ να αναφερθώ, είναι δύσκολο. Αλλά άλλων ποιητών πραγματικά με σφράγισαν. Ο Λειβαδίτης, ο Παλαμάς, ο Καρυωτάκης, στίχοι του Καβάφη. Και ξένων ποιητών. Θα σου πω δυό στίχους από την «Τρικυμία» του Σαίξπηρ: «Είμαστε πλασμένοι από τα υλικά των ονείρων και ο ύπνος τυλίγει τη σύντομη ύπαρξη μας». Ή η Θεία Κωμωδία του Δάντη που λέει: «Η αγάπη που κινεί τον ήλιο και τα άλλα αστέρια…» - Κύριε Πατρίκιε, πώς βιώνετε την σύγχρονη κοινωνία;
Απ: Θα προσπαθήσω να την σώσω σαν ένας υπεύθυνος πολίτης, αλλά βεβαίως λόγω της προχωρημένης μου ηλικίας δεν μπορεί να έχω και άμεση συμμετοχή στα πράγματα. - Η ποίηση χρειάζεται στις μέρες μας;
Απ: Η ποίηση χρειάζεται σε όλες τις μέρες. Και στους δύσκολους καιρούς. Και στους ευχάριστους καιρούς. Στους δύσκολους καιρούς για να ξεπερνάμε τις δυσκολίες και στους ευχάριστους καιρούς για να μην παραδοθούμε στην ευκολία της ευχαρίστησης. - Ποιους Ποιητές θεωρείτε συνοδοιπόρους σας και γιατί; Επίσης, ποιο ποίημα θεωρείτε ότι πρέπει να είναι «σύντροφος» μας αυτή την εποχή που διανύουμε; Απ: Συνοδοιπόρους μου θεωρώ τους σύγχρονους, τους κοντινούς σε ηλικία και σε βιώματα με μένα. Αλλά εγώ τότε ήμουν ο πιο νεαρός από τη γενιά αυτή. Θα έλεγα τον Λειβαδίτη, ο οποίος ήτανε 5-6 χρόνια μεγαλύτερος μου και τον Μανόλη Αναγνωστάκη. Αυτούς. Ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό θα ήταν η αγαπημένη «Ιθάκη» του Καβάφη, αυτό το ποίημα θεωρώ ως σύντροφο που πρέπει να έχει ο καθένας στη ζωή του αυτή την εποχή που διανύουμε…
- Τι σημαίνει για εσάς το άκουσμα «Ελλάδα»;
Απ: Ελλάδα. Ελλάδα είναι ο τόπος μου, είναι η πατρίδα μου, είναι η γλώσσα μου. Και είναι οι συνάνθρωποί μου, αλλά από κει και πέρα η Ελλάδα με κάνει να μην κλείνομαι στον εαυτό μου. Μπορώ να δω τον κόσμο και προσπαθώ να τον βλέπω αλλιώς μέσα από την όψη της. - Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Απ: Την ίδια τη ζωή πριν απ όλα. Από κει και πέρα, την όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική αλλά και έντιμη διαχείριση της… - Πως μπορεί «να σε βρει η Ποίηση;»
Απ: Αρκεί να έχεις ανοιχτά τα μάτια σου και τα αυτιά σου. Και να μην παραδίδεσαι μόνο στα θέλω σου. Στα πρακτικά. Στις πρακτικές πλευρές της καθημερινότητας. - Πως θα χαρακτηρίζατε την Ποίηση σας, μέσα από συνολική ανασκόπηση των έργων σας;
Απ: Ε, αυτό είναι πολύ δύσκολο να την χαρακτηρίσω, αλλά πάντα την βλέπω με κριτικό μάτι όσο μπορώ. Περιορισμένα δηλαδή. Γιατί κανείς μπορεί να φτάσει, να καταλήξει στην αυταρέσκεια και τελικά στην σχέση με την κολακεία. Γιαυτό χρειάζεται να το αποφεύγει κανείς με κάθε τρόπο. - Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το σημαντικότερο Ποίημα-σταθμός που γράψατε και γιατί;
Απ: Αυτό δεν μπορώ να το πω γιατί έχω περάσει πολλές φάσεις στη ζωή μου. Και ταυτοχρόνως πολλές φάσεις έχουν κλείσει, οπότε, είναι δύσκολο να επιλέξω ένα και μόνο ποίημα. - Τελικά, ποια «Ιθάκη» θεωρείτε εσείς, ιδανική ως προορισμό της ζωής που διανύουμε;
Απ: Εμ, το να έχει κανείς συγκεκριμένα ιδανικά. Μπορεί να φτάσει κανείς σε μια ουτοπική αυταρέσκεια. Το ζήτημα είναι πως να αντιμετωπίσουμε τη ζωή. Με διαυγές και κριτικό μάτι, ερχόμενοι σε επαφή με τους συνανθρώπους μας. - «Το φως της μέρας όσο κι αν τυφλώνει όλο κάτι καινούργιο αποκαλύπτει, λέτε όμως αυτό το φως να είναι μια νέα τυραννία ή μια νέα θρυαλλίδα ελευθερίας;»
Απ: Η τυραννία συνδυάζεται πάντα με το σκοτάδι και το φως πάντα με την ελευθερία… - Ο Έρωτας είναι για εσάς όντως «Λυσιμελής Πόθος»; Ο Έρωτας & η Ποίηση θεωρούνται ένα σώμα;
Απ: Ευτυχώς η γλώσσα μας έχει 2 λέξεις. Αγάπη και Έρωτας. Αλληλοσυμπληρώνονται έρωτας και αγάπη. Ο έρωτας είναι πολύ σημαντικός, μπορεί να πραγματικά να σου κόψει τα γόνατα που αυτή είναι και η έννοια του λυσιμελούς. Ο έρωτας αφορά μόνο τη σχέση τη σωματική των ανθρώπων. Η αγάπη υπερβαίνει τη σωματικότητα, την προϋποθέτει, αλλά πάει παραπέρα, πάει σε μια ολική σχέση των ανθρώπων. Και τη σωματική, και τη πνευματική και τη ψυχική. Είναι σημαντικό ότι εμείς έχουμε δύο λέξεις για τον έρωτα και την αγάπη, ενώ στις περισσότερες γλώσσες υπάρχει μόνο μία λέξη και για τα δύο. Love στα αγγλικά. Lamour στα γαλλικά. Amore στα ιταλικά. Περιλαμβάνει και τα δύο και δεν έχει αυτή την εμβάθυνση στις ανθρώπινες ψυχές και στις ανθρώπινες σχέσεις. Έρωτας και Ποίηση είναι ένα. Ένα σώμα. Μια πνοή… - Τι θα με συμβουλεύατε όντας αναδυόμενη Ποιήτρια;
Απ: Να έχεις πάντα ένα σημειωματάριο. Ένα μολύβι ή ένα στυλό, οτιδήποτε. Οτιδήποτε δεις μπορείς να το γράψεις. Όταν έχεις μια εντύπωση ή μια σκέψη.Μια αίσθηση να τα σημειώνεις αμέσως. - Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;
Απ: Κοίταξε, από τότε που κατόρθωσα να κόψω το κάπνισμα…Ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Άλλοι άνθρωποι, με άλλες συνήθειες μπορούν να κόψουν π.χ. το ποτό. Το γράψιμο δεν μπορείς να το κόψεις ποτέ. Από την ώρα που το αρχίζεις συστηματικά, δεν το διακόπτεις ποτέ… - Κλείνοντας, και αφού σας ευχαριστήσω θερμά για τον χρόνο που διαθέσατε να απαντήσετε στις ερωτήσεις μου, θα ήθελα να δώσετε ένα μήνυμα στους αναγνώστες μας.
Απ: Να είναι καλά και να διαβάζουν. Να αντιμετωπίζουν τα πάντα με κριτικό μάτι και με ανοιχτή καρδιά… - Θα επιλέξετε για εμάς ένα Ποίημά σας;
Απ: Θα σας πω ένα ποίημα αρκετά αισιόδοξο. Λέγεται: «Άλλο ένα καλοκαίρι…»
«Για σκέψου να μην πρόφταινα
κι αυτό το καλοκαίρι
να δω το φως ξανά εκτυφλωτικό
να νιώσω την αφή του ήλιου στο κορμί μου
να οσμιστώ δροσερές και χαλασμένες μυρωδιές
να γευτώ γλυκόξινες και πιπεράτες γεύσεις
ν’ ακούω τα τζιτζίκια ως τα κατάβαθα της νύχτας
να καταλαβαίνω τούς δικούς μου που αγαπώ
να μην αδημονώ μ’ αυτούς που με στηρίζουν
να σκέφτομαι κι εκείνους που θέλησα να ξεχάσω
να βρίσκω φίλους που έρχονται από μακριά
ν’ αφήνω κι άλλες ζωές να μπαίνουν στη δική μου
να κολυμπάω σε θάλασσες ζεστές
ν’ αντικρίζω φρέσκα σώματα γυμνά
ν’ αναπολήσω έρωτες, να ονειρευτώ καινούργιους
ν’ αντιληφθώ τα πράγματα που αλλάζουν.
Έτσι καθώς τα πρόφτασα αυτό το καλοκαίρι
λέω να ελπίζω για προσεχή Χριστούγεννα
για κάποια επόμενη Πρωτοχρονιά
– άσε να δούμε και για παραπέρα.»
Όσοι έχετε διαβάσει ποιήματά του, έχετε νιώσει σίγουρα να διακατέχεστε από τα πιο έντονα πάθη και συναισθήματα. Ο λόγος για τη μοναδική έμπνευση του Τίτου Πατρίκιου, ο οποίος ανήκει σε εκείνους τους ποιητές που δημιουργούν με κάθε τους στίχο, μια γλυκιά προσμονή για όσα θα συμβούν. Κάθε λέξη είναι πλασμένη με τέτοιον τρόπο που σε μεταφέρει νοερά κάπου μυστικά, προσφέροντάς σου μια ανεπανάληπτη αναγνωστική εμπειρία.
Αλήθεια, πώς θα ήταν ο κόσμος της ποίησης χωρίς τα ποιήματά του; Κυρίως, την εποχή που διανύουμε; Η ποίηση για τον Τίτο Πατρίκιο «σου δίνει δύναμη γιατί σε βοηθάει να ξαναδείς τα πράγματα» και σίγουρα η δική του ποίηση το καταφέρνει με επιτυχία. Ο διάσημος ποιητής που κάνει «μοναδική τη ζωή τη δική μας και των άλλων», μοιράστηκε μερικά σημαντικά μαθήματα ζωής σε μια πρωτότυπη συνέντευξη του στο https://blog.frs-volou.gr/
Λίγα λόγια την ζωή του
Το επίσημο όνομα του γνωστού ποιητή είναι Βαπτιστής Τίτος Πατρίκιος ενώ γεννήθηκε το 1928 στην Αθήνα, γιος των ηθοποιών Σπύρου και Λέλας Πατρικίου. Ανατρέχοντας στις παιδικές του αναμνήσεις, η πρώτη εικόνα που θυμάται, ήταν στην ηλικία των 3,5-4 ετών μέσα σε ένα υπερωκεάνιο με το οποίο επέστρεφε με την οικογένειά του από την Αμερική. Η πιο έντονη ανάμνηση όμως, είναι τα αεροπλάνα που παρατηρούσε να διασχίζουν τον ουρανό. Κάπως έτσι γεννήθηκε και το όνειρο να γίνει αεροπόρος αλλά στα 13 του χρόνια αναγκάστηκε να βάλει γυαλιά μυωπίας κι έτσι αποχωρίστηκε αυτό που ήθελε να γίνει.
Ο Τίτος Πατρίκιος θεωρεί πως έχουμε μια εξιδανικευμένη εικόνα για την παιδική μας ηλικία και ο ίδιος έλαβε πολλή αγάπη από αυτή. Όπως θυμάται χαρακτηριστικά, τις νύχτες δεν μπορούσε να κοινηθεί εάν οι δικοί του δεν γύριζαν από το θέατρο. Ανάμεσα στις προσωπικότητες που επισκέπτονταν συχνά το σπίτι τους, ήταν ο Μάνος Κατράκης ενώ ο ίδιος ξεχώριζε πολύ τον Γιάννη Ρίτσο και τον Μενέλαο Λουντέμη που είχε γνωρίσει στον Άη Στράτη. Ο Ρίτσος τον έμαθε μεταξύ άλλων, να μην καταχράζεται στα ποιήματά του ουσιαστικά, όπως: ελευθερία, δικαιοσύνη, δημοκρατία.
Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, στρατευμένος αρχικά στην ΕΠΟΝ και στη συνέχεια στον ΕΛΑΣ. Το 1944 καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Εξορίστηκε στη Μακρόνησο για δυο χρόνια (1951-1952) και τη διετία 1952-1953 στον Αη Στράτη, όπου έγραψε την πρώτητου ποιητική συλλογή “Χωματόδρομος”. Από το 1959 ως το 1964 σπούδασε κοινωνιολογία στο Παρισι και πήρε μέρος σε έρευνες του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας.
Με την επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα κατέφυγε ξανά στο Παρίσι, όπου πήρε μέρος σε εκδηλώσεις ενάντια στο παράνομο καθεστώς, και εργάστηκε στην έδρα της Unesco και στη Fao στη Ρώμη. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1975 και εργάστηκε αρχικα ως δικηγόρος και μεταφραστής για να βιοπορίζεται η οικογένειά του. Δεν έπαψε ποτέ να γράφει και να εκδίδει ποιητικές συλλογές, για τις οποίες έχει βραβευτεί με πολλά ελληνικά και διεθνή βραβεία ενώ ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες, όπως τα γαλλικά και τα φλαμανδικά. Την τελευταία του ποιητική συλλογή “ο δρόμος και πάλι” την έγραψε μέσα στην καραντίνα στα 92 του χρόνια.
Ο Τίτος Πατρίκιος δεν είναι τυχαίο που επιλέχθηκε ως ένα από τα πρώτα πρόσωπα που μίλησαν στο https://blog.frs-volou.gr/
Αποτελεί ένα ιδιαίτερα ανεκτίμητο πρόσωπο που αέναα θα ποτίζει την πραγματικότητα μας με τα μοναδικά πνευματικά αρώματα που σκόρπισε και θα σκορπίζει μέσω της Ποίησης…
~Σας ευχαριστούμε που “ενδύετε” με τα μαγικά υλικά της Ποίησής σας την πεζή μας καθημερινότητα!…~
Κλείνοντας με ένα άσμα αγαπημένο με δόση ελληνικότητας …
Άννα Εμμανουήλ
