Το 1913 ο Καβάφης έγραψε το παρακάτω ποίημα, δίχως να γνωρίζει πως εν έτη 2023 ελάχιστοι θα σκέφτονται τα όσα ειπώθηκαν:
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον…
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στις πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηγαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
Όταν άκουσα για πρώτη φορά το ποίημα από μέσα μου σκέφτηκα, ‘”τι ανοησίες λέει”. Όμως αργότερα ένιωσα όλα αυτά που ήθελε να πει με τους στίχους του… Το όσο μπορείς, ένα μικρό ποίημα του Καβάφη, περιγράφει τέλεια πώς εμείς οι άνθρωποι προσπαθούμε να αντιμετωπίζουμε τη ζωή. Πώς προσπαθούμε να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπειά μας, τον σεβασμό μας… Πολλές φορές δεν πετυχαίνουμε όσα ονειρευόμαστε να αποκτήσουμε, χάνουμε τις ελπίδες μας, χάνουμε το κουράγιό μας… αλλά ένα πράγμα αξίζει να μην χάσουμε ποτέ… τον εαυτό μας… τη ζωή μας. Όταν όμως η ζωή δεν τα φέρνει όπως θέλουμε καλό θα είναι να μην την εξευτελίζουμε… να προσπαθούμε… μέχρι εκεί που μπορούμε.
Ο Καβάφης συμβουλεύει τον αποδέκτη του ποιήματος να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Γνωρίζει πως κανείς δεν μπορεί να έχει τον απόλυτο έλεγχο της ζωής του, κάτι τέτοιο μοιάζει ανέφικτο. Τον συμβουλεύει παρόλα αυτά, να αγωνιστεί για τον εαυτό του, να μην αλλοτριωθεί από τις ιδέες του, από το βαθύτερο “εγώ” του. Να μην γίνει οπαδός της μαζοποίησης, να μην αφομοιωθεί από την νοοτροπία της μάζας. Όσο μπορεί να αποφύγει τις ρηχές και ανούσιες κοινωνικές σχέσεις… αυτές που δεν προσφέρουν τίποτα θετικό και μόνο εξουθενώνουν τον ψυχισμό του ανθρώπου.
Τι είναι εκείνο που πρέπει να “διαφυλάξει” ο άνθρωπος; Το “είναι”.. να είμαστε πραγματικοί, ο αληθινός εαυτός μας, να δημιουργούμε αληθινές και ουσιαστικές σχέσεις και όχι κάτι ψεύτικο να απομακρύνουμε το “φαίνεσθαι”. Όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται την διασκέδαση, την ψυχαγωγία ή και την χαλάρωση, για να ξεφύγουν από την πραγματικότητα έστω και λίγο… Πλέον αυτό το ποίημα έχει γίνει ένα από τα αγαπημένα μου. Αποκαλύπτει τόσο απλοϊκά την σοφία που κρύβει. Κάποιες φορές η ζωή φαντάζει πιο απλή απ’ ότι την κάνουμε να είναι… Μέσα απ’ αυτό το ποίημα ο Καβάφης μας ενθαρρύνει να γίνουμε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, να μην αντιγράφουμε τα πρόσωπα γύρω μας να είμαστε αυθεντικοί. Να μην ενταχθούμε λοιπόν σε μια ομάδα που δεν αισθανόμαστε άνετα, δεν είμαστε ο εαυτός μας. Αυτό το φιλοσοφικό ποίημα υποδεικνύει πως τίποτα στη ζωή δεν τέλειο, κι αν όμως δεν μπορούμε εν τέλει να ζήσουμε όπως θέλουμε τουλάχιστον ας προσπαθούμε για το καλύτερο… ας μη εξευτελίζουμε τη ζωή μας…
