ΓΙΟ ΚΑΛΗ ΜΑΣ ΑΡΧΗ (Ναι θα σας πω όντως κάποιες αγαπημένες Σιτουασιονιστικές πολιτικές φάρσες. Παρακάτω.)
Ένα καλλιτεχνικό και πολιτικό κίνημα που ξεκίνησε στη Γαλλία στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Πειραματιζόταν με την “κατασκευή καταστάσεων”, εξού και το όνομα: Σιτουασιονισμός, με εκπροσώπους του την οργάνωση Situationist International (SI).
ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΝΑΦΟΡΆ ΣΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΘΕΩΡΩ ΕΓΩ ΑΡΚΕΤΑ ΕΝΔΙΑΦΈΡΟΝΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΈΣΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
Αν αυτό το κίνημα είναι μία φορά κίνημα τέχνης, είναι δέκα φορές κίνημα πολιτικό. Δηλαδή ξεκίνησε ως αρκετά καλλιτεχνικό κίνημα, αλλά στην πορεία τα μέλη που έμειναν δεν ενδιαφέρονταν τόσο για την παραγωγή έργων όσο για την παραγωγή ιδεών. Έτσι, ο Σιτουασιονισμός δεν παρήγαγε τόσα πολλά έργα, ωστόσο επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη θεωριών οι οποίες είχαν βαθιά και μακροχρόνια επιρροή στη μοντέρνα τέχνη. Δε θα κάτσω να τα αναλύσω αυτή τη στιγμή, αλλά να η γενική ιδέα:
Βάση σε θεωρίες όπως ο Ντανταϊσμός και ο Λετρισμός (κ.α.) για την τέχνη, υπό-αναρχισμός και Μαρξισμός (κ.α.) για την πολιτική. Ήταν αντικαπιταλιστές και χρησιμοποιούσαν τις εκφράσεις του καπιταλισμού εναντίον του ( détournement ). Ήταν αρνητές τις τέχνης που διαχωριζόταν από την πολιτική.
Αγαπημένη τους τακτική, η προπαγάνδα μέσω της τέχνης που αναμιγνύεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων, όπως κόμικς, αφίσες και άλλες εκδόσεις. Ο καλλιτέχνης θα έπαιρνε το έργο και θα το άλλαζε, περνώντας άλλα μηνύματα από τα αυθεντικά.
Ο Σιτουασιονισμός είχε τεράστιο αντίκτυπο στην αστική τέχνη όπως την ξέρουμε σήμερα. Τα μέλη της SI ήταν από τους πρώτους που έκαναν χρήση του γκράφιτι για να πετύχουν τους στόχους τους. Συγκεκριμένα, έγραφαν σύντομες και δυναμικές φράσεις, όπως “Ποτέ μη δουλεύετε!” ,”Κάτω από το πεζοδρόμιο είναι η παραλία” και “Απαγορεύεται η απαγόρευση”. Τέτοια συνθήματα αλλά και γενικότερα το έργο των μελών της SI επηρέασαν τις διαδηλώσεις στη Γαλλία τότε και πολλά άλλα κινήματα στην πορεία της ιστορίας.
ΣΙΤΟΥΑΣΙΟΝΙΣΤΙΣΚΕΣ ΦΑΡΣΕΣ
Η τέχνη ήταν πολύ περισσότερο εργαλείο. Αυτό που έκαναν καλύτερα οι SI ήταν αυτό που αναφέραμε παραπάνω, το détournement, που κυριολεκτικά σημαίνει “εκτροπή”. Είναι μία τεχνική που χρησιμοποιούσαν για να κάνουν τη δουλίτσα τους οι άνθρωποι. Πλακίτσα έσπαγαν βρε. Να κάποιες πολιτικές φάρσες από Σιτουασιονιστές:
- ΤΟ ΖΉΤΗΜΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΊΑΣ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΊΩΝ: 9 Απριλίου 1950, Κυριακή του Πάσχα. Η Λειτουργία προβαλλόταν ζωντανά από τα εθνικά κανάλια σε ένα τεράστιο κοινό. Ο Michel Mourre, ντυμένος μοναχός, ανέβηκε σε μία στιγμή ησυχίας στο Ιερό Βήμα και ανήγγειλε πως ο Θεός είναι νεκρός. Αυτό έγινε με τη βοήθεια άλλων Σιτουασιονιστών, ένας εκ των οποίων είχε γράψει τον λόγο του Mourre. Παραθέτω.
Σήμερα, ημέρα του Πάσχα του Αγίου Έτους,
Εδώ, κάτω από το έμβλημα της Παναγίας του Παρισιού,
Κατηγορώ την καθολική εκκλησία για τη θανατηφόρα εκτροπή της ζωντανής μας δύναμης προς έναν άδειο παράδεισο,
Κατηγορώ την Καθολική Εκκλησία για απάτη,
Κατηγορώ την Καθολική Εκκλησία ότι μολύνει τον κόσμο με την ταφική της ηθική,
Το να είσαι η τρεχούμενη πληγή στο αποσυντεθειμένο σώμα της Δύσης.
Αλήθεια σας λέω: Ο Θεός πέθανε,
Εμετούμε την οδυνηρή ανοησία των προσευχών σας,
Γιατί οι προσευχές σας ήταν ο λιπαρός καπνός πάνω από τα πεδία των μαχών της Ευρώπης μας.
Πηγαίνετε τότε στην τραγική και εξυψωτική έρημο ενός κόσμου όπου ο Θεός είναι νεκρός,
Και μέχρι αυτή τη γη ξανά με τα γυμνά σας χέρια,
Με τα ΠΕΡΗΦΑΝΑ χέρια σας,
Με τα χέρια σας που δεν προσεύχονται.
Σήμερα Πάσχα του Αγίου Έτους,
Εδώ κάτω από το έμβλημα της Παναγίας του Παρισιού,
Κηρύττουμε τον θάνατο του Χριστού-θεού, για να ζήσει επιτέλους ο Άνθρωπος.
Αληθινή τέχνη αν με ρωτάτε. Ποίηση ίβεν.
- ΤΟ ΣΚΆΝΔΑΛΟ ΤΟΥ ΣΤΡΑΣΒΟΎΡΓΟΥ: Τον Νοέμβριο του 1966, στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, κάποιοι Σιτουασιονιστές φοιτητές εκμεταλλεύτηκαν την απάθεια των συναδέλφων τους και, όντες μέλη του Φοιτητικού Συλλόγου, άρχισαν να τσιγκλάνε τις αρχές με διάφορους τρόπους. Το πιο αικόνικ ίσως είναι όταν τύπωσαν με έξοδα του πανεπιστημίου 10.000 αντίγραφα του “Η φτώχεια της φοιτητικής ζωής”, του Mustapha Khayati, ο οποίος το έγραψε εμπνευσμένος από τους ίδιους φοιτητές. Τα μοίρασαν στην αρχή του ακαδημαϊκού έτους και έγινε τρελός χαμός στα μίντια, αυξάνοντας επίσης τη φήμη της SI. Οι δε φοιτητές αποβλήθηκαν από το πανεπιστήμιο αλλά οι πράξεις τους άνοιξαν νέους δρόμους και το έργο του Mustapha Khayati θεωρήθηκε κλειδί για τις φοιτητικές εξεγέρσεις σε Γαλλία και Γερμανία το 1988.
- ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ: Το 1972, ο Gianfranco Sanguinetti έγραψε ένα ανώνυμο φυλλάδιο και το ταχυδρόμησε σε 520 ισχυρούς ανθρώπους της Ιταλίας. Το φυλλάδιο ονομαζόταν “Η πραγματική έκθεση σχετικά με την τελευταία ευκαιρία να σωθεί ο καπιταλισμός στην Ιταλία” και αναφερόταν στην τρομοκρατική επίθεση στην Piazza Fontana και άλλες μαζικές σφαγές, ως μία προσπάθεια του Καπιταλισμού να μην υποπέσει στον κομμουνισμό. Οι παραλήπτες όχι απλά δέχτηκαν το φυλλάδιο αλλά ξεκίνησαν και ένα κυνήγι των μίντια να ανακαλύψουν το Μεγάλο Όνομα του συγγραφέως, καθώς υποπτευόντουσαν κάποια σπουδαία γι’ αυτούς προσωπικότητα. Ο Gianfranco Sanguinetti αποκάλυψε τον εαυτό του και εξορίστηκε από την Ιταλία, ενώ στη Γαλλία η είσοδος δεν του έγινε δεκτή.
- ΟΥΡΛΙΑΧΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ SADE, 1952 (συγχωρέστε μου τη μετάφραση, ελπίζω το Sade να είναι όντως όνομα και να μη σημαίνει κάτι άλλο): Μία ταινία του Guy Debord, ιδρυτή της SI και τελευταίο μέλος της. Είχε διάφορες σημειώσεις για το σενάριο όπου θα συνδύαζε κείμενα δικά του και υλικό που είχε βρει έτοιμο. Οι εικόνες θα ήταν από τον ίδιο και άλλους Λετριστές, σκηνικό που θα έφτιαχνε ο ίδιος και μουσική από Βιβάλντι και Λετριστική ποίηση. Τελικά παράτησε την αρχική του ιδέα και έφτιαξε μία ταινία όπου η εικόνα θα εναλλασσόταν από σκέτο λευκό όταν ακούγονταν λόγια σε σκέτο μαύρο όταν υπήρχε σιωπή. Τα τελευταία 24 λεπτά της ταινίας είναι μαύρη εικόνα χωρίς κανέναν απολύτως ήχο. Σε μία από τις προβολές το κοινό έγινε έξαλλο και δεν η προβολή σταμάτησε. Φαντάσου γέλιο που θα έριχναν στα παρασκήνια.
Ο ίδιος ήταν δημιουργός του καλλιτεχνικού βιβλίου Mémoires, του οποίου το εξώφυλλο ήταν από γυαλόχαρτο. Ο εκδότης του, V.O. Permild λέει:
Ο Λονγκ με είχε ρωτήσει [Ο Τζορν] αν μπορούσα να βρω ένα αντισυμβατικό υλικό για το εξώφυλλο του βιβλίου. Κατά προτίμηση λίγη κολλώδης άσφαλτος ή ίσως υαλοβάμβακας. Κάνοντας πλάκα, ήθελε, κοιτάζοντας τους ανθρώπους, να μπορείς να καταλάβεις αν είχαν πάρει ποτέ ή όχι το βιβλίο στα χέρια τους. Συμφώνησε με την τελευταία μου πρόταση: γυαλόχαρτο (πυριτόλιθος) αρ. 2: «Ωραία. Μπορείτε να φανταστείτε το αποτέλεσμα όταν το βιβλίο βρίσκεται σε ένα κενό γυαλισμένο τραπέζι από μαόνι ή όταν το τοποθετήσετε ή το βγάλετε από το ράφι.
Κι ένα λίγο μεταγενέστερο για να ματσάρω το γιορτινό κλίμα
- Ο ΑΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ (προσωπικό λογοπαίγνιο γιατί έπαιξα σε μία τέτοια παράστασγ όταν ήμουν 10): Η Selfridges είναι μια αλυσίδα πολυκαταστημάτων στο Ηνωμένο Βασίλειο, που ιδρύθηκε από τον Αμερικανό μεγιστάνα λιανικής Harry Gordon Selfridge. Το κορυφαίο κατάστημά της στην Oxford Street του Λονδίνου ήταν το μεγαλύτερο κατάστημα στη Βρετανία όταν άνοιξε το 1909. Τον Δεκέμβριο του 1968, ο King Mob πραγματοποίησε μια παρέμβαση εκεί: Ένα γκρουπ από το Λονδίνο μπήκε στο Selfridges τα Χριστούγεννα με έναν από αυτούς ντυμένο Άγιο Βασίλη. Εκείνος άρχισε να μοιράζει δώρα στα παιδιά κατευεθείαν από τα ράφια του καταστήματος. Τα «δωρεάν δώρα» έπεφταν σε έκπληκτα αλλά πρόθυμα χέρια. Λίγο αργότερα, οι αγοραστές αντιμετώπισαν το θέαμα της αστυνομίας να κατάσχει παιχνίδια από μικρά παιδιά και να συλλαμβάνει τον Άγιο Βασίλη.
Σημείωση συγγραφέως: δεν έχω ξαναδυσκολευτεί τόσο να γράψω λέξη όσο δυσκολεύτηκα σήμερα με τον Σιτουασιονισμό. Κάθε φορά πήγαινα να γράψω Σιτουασμό ή Σιτουανισμό ή κάτι τέτοιο
