απεργία, κατάληψη, πορεία, συλλαλητήριο…

Δὲν πίστευε ὁ Ἀλεξης πὼς ἀμέσως θὰ κατάφερνε τίποτε μὲ τὰ γράμματα αὐτά, ἀλλὰ ἔνοιωθε πώς ἔπρεπε νὰ ἀρχίση ἀπὸ κάπου, ἃς ἦταν καὶ ἀπὸ τὸ ἄλφα. Τὸ ὅτι εἶχε χαθῆ τόσος καιρὸς καὶ ἦταν ἀργά, δὲν εἶναι λόγος γιὰ νὰ μὴν αρχίση ο πόλεμος τώρα.

Όμως περίμενε ἀπάντηση, καὶ ἐπειδὴ τίποτα δὲν ἔρχουνταν, ή αποτυχία του τὸν ἐμάρανε καὶ ποτὲ δὲν αἰσθάνθηκε τόσο ανυπόφορη τὴν ἀδυναμία του.

Καὶ ὅταν τέλος ἔλαβε ἀπάντηση σ’ ένα ἀπὸ κεῖνα τὰ τρία γράμματα ποὺ εἶχε στείλει σὲ τρεῖς φίλους του θύμωσε πολύ τὸ γράμμα ἔλεγε:

«Χρειάζεται πολλή προσοχή καὶ μεγάλη φρόνηση μπορεῖ νὰ ἐκθέσης την Ελληνική Κυβέρνηση, καὶ τότε τί θα γίνη; (…)  Άλλως τε, ἂν εἶναι νὰ γίνη τίποτε, ἂς το κάμη ή Κυβέρνηση οι ιδιώτες τι ἀνακατώνονται; Σὺ θὰ σώσης το Ρωμέικο; (…) »

Ὁ Ἀλέξης ἔρριξε τὸ γραμμα στο τραπέζι καὶ εἶπε μέσα του; «Σιχαίνομαι τη φρονιμάδα σου. Ἂν μπορούσα νὰ καταστρέψω μόνος μου το κράτος τὸ ἑλληνικό θὰ τὸ ἔκανα ἀμέσως. (…)Ναί, σι θα σώσης το Ρωμέικο, ὦ Φρόνιμε. Ο καθένας πρέπει νὰ ξέρει ὅτι σ’ αὐτὸν ἔλαχε νὰ σώση το ΐθνος του, ΐτσι θα προσπαθήσουν πολλοί, καὶ θὰ τὸ σώση ὅποιος μπορέση. » – Ίων Δραγούμης, “Μαρτύρων και Ηρώων αίμα”

Απεργία

προσωρινή και συλλογική αποχή των εργαζομένων από την εργασία τους, με σκοπό την άσκηση πίεσης προς τον εργοδότη, προκειμένου να επιτευχθούν οι συλλογικές τους διεκδικήσεις. Αποτελεί συνταγματικό δικαίωμα των εργαζομένων και ασκείται από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις για την διαφύλαξη και διεκδίκηση των συμφερόντων των εργαζομένων. Επίσης ασκείται και σαν έκφραση αλληλεγγύης.

Κατάληψη

η ενέργεια διαμαρτυρίας με την οποία καταλαμβάνεται ένα μέρος (κτήριο ή ανοικτός χώρος) παρανόμως, για να εκφραστεί η δυσαρέσκεια μιας ομάδας για κάποιο θέμα

Πορεία

σώμα ανθρώπων που διαδηλώνουν ≈ συνώνυμα: διαδήλωση

Συλλαλητήριο

μαζική, οργανωμένη και κυρίως υπαίθρια συγκέντρωση διαμαρτυρίας, κατά την οποία οι πολίτες προβάλλουν αιτήματα ή απόψεις που έχουν σχέση με προβλήματα συνδικαλιστικά, πολιτικά, εθνικά ή κοινωνικά

Δεν έχουν νόημα;

«Η διαρκής πολιτική συμμετοχή έχει περιορισμένο χρονικό ορίζοντα. Μετά από δύο βδομάδες ή σπανίως μήνες η πλειοψηφία παύει να συμμετέχει…» (Ζίζεκ, 2016: 217). «Οι άνθρωποι ζουν σε ένα είδος διαρκούς κατάστασης εκτάκτου ανάγκης παίρνοντας τα πράγματα στα χέρια τους και χωρίς κανέναν ηγέτη να τους καθοδηγεί. Όμως αυτές οι καταστάσεις δεν διαρκούν και η “κούραση” δεν είναι απλό ψυχολογικό γεγονός, είναι κατηγορία της κοινωνικής οντολογίας. Η μεγάλη πλειοψηφία, στην οποία περιλαμβάνομαι, θέλει να είναι παθητική και να στηρίζεται σε έναν αποδοτικό μηχανισμό, ο οποίος να εγγυάται την ομαλή λειτουργία ολόκληρου του κοινωνικού οικοδομήματος, έτσι ώστε να μπορεί να συνεχίσει ειρηνικά τη δουλειά της» (Ζίζεκ, 2016: 309).

Αυτό που θέλει να πει ο ποιητής – ή μάλλον ο φιλόσοφος- είναι πως οι άνθρωποι από μόνοι τους ενάντια στους ‘δυνατούς’ χωρίς να έχουν κι αυτοί κάποιον ‘δυνατό’ με το μέρος τους, αργά ή γρήγορα παραιτούνται.

Οι συνδικαλιστές πολλές φορές θα χάσουν το κουράγιο τους. Κάποιοι καταλήγουν να πιστεύουν πως διεκδικώντας τα πολλά, στο τέλος χάνουν και τα λίγα. Η απεργία ίσως να μη σημάνει τελικά καμία αλλαγή, σίγουρα όμως σημαίνει χαμένο μεροκάματο και σωματική εξάντληση. Όταν κινητήριος δύναμη του κόσμου είναι η προσμονή αποτελεσματικότητας, πώς να αγωνιστεί κανείς όταν δεν πιστεύει πως θα υπάρξει αποτέλεσμα;

Οι προσδοκίες, όταν υπερακοντίζουν τις δυνατότητες ικανοποίησής τους, ενισχύουν τη διάθεση για συλλογική δράση που στοχεύει να (επανα)φέρει την πραγματικότητα στο ύψος των προσδοκιών. Σε περίπτωση αποτυχίας όμως, συνήθως, αργά ή γρήγορα το ύψος των προσδοκιών μειώνεται (Gurr, 1970)

Το θέμα είναι. Εντός ενός ειρηνικού πλαισίου, δεν έχουμε πολλές επιλογές (και λέω ειρηνικού μέσα σε πολλά εισαγωγικά. Να, ορίστε: <<<<<<ειρηνικού>>>>>>). Δεν γίνεται να θέλουμε και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Θέλει θυσίες για να κερδίσεις κάτι, είτε αυτός είναι ο μισθός σου, είτε είναι ένα εξάμηνο, είτε είναι η σωματική σου ακεραιότητα. Το πόσα από αυτά είναι διατεθειμένος κανείς να θυσιάσει έχει να κάνει με τις προτεραιότητές του. Επειδή κάποιος έχει διαφορετικές προτεραιότητες από εσένα, δε σημαίνει ότι έχει άδικο. Συνήθως όλες οι πλευρές έχουν τα δίκια τους, αρκεί να είμαστε ανοιχτοί στο να ακούμε και όχι μόνο να γκρινιάζουμε. Άνθρωποι της ίδιας ομάδας, που παλεύουν για τα ίδια δικαιώματα θα πρέπει να στηρίζουν το ένα το άλλο γιατί η αλήθεια είναι πως κανείς άλλος δε θα τα βοηθήσει.

Πάνω σε αυτό, παραθέτω μία ανάλυση.

“Η καλύτερη κίνηση του ατόμου είναι να μην συμμετέχει στις διαμαρτυρίες και να αφήνει τους άλλους να αφιερώνουν χρόνο και προσπάθεια για τον σκοπό. Ο Tulllock (1971) υποστηρίζει ότι τα πιθανά προσωπικά κέρδη είναι περισσότερο σημαντικά από τα συλλογικά οφέλη της συμμετοχής σε μια επανάσταση. Κατά την άποψη του Tullock, κανείς πρέπει να εξετάσει τα προσωπικά του κέρδη ή ζημίες ως τον κύριο κίνητρο για να συμμετάσχει σε μια επανάσταση. Οι επαναστάσεις μπορούν
να αναλυθούν και ως δημόσια αγαθά εθελοντικού τύπου. Στα δημόσια αγαθά εθελοντικού τύπου η ποσότητα των δημοσίων αγαθών είναι το μέγιστο των προσωπικών συνεισφορών των ατόμων.”

Έχοντας πει αυτά, που ήδη τα ξέρατε, βλέπουμε πως η εξουσία χρησιμοποιεί το συμφέρον του μέσου ανθρώπου εναντίον του.

Η ελίτ αυξάνει τα προνόμια ορισμένων ατόμων μη-ελίτ όταν φοβούνται κοινωνική αναταραχή και
επανάσταση στην οικονομία, σύμφωνα με τους Acemoglu και Robinson (2000, 2008). Μια ομάδα
των εργαζομένων καταλήγει να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Εδώ, οι διακρίσεις έχουν τη μορφή μισθολογικής διαφοράς μεταξύ της ελίτ και των εργαζομένων που υφίστανται διακρίσεις, που είναι η κύρια αιτία κοινωνικής αναταραχής και επανάστασης.

Ο ‘Δυνατός’ που θα δώσει στον ‘αδύναμο’ προνόμια, ταυτόχρονα τον αποτρέπει από τον συλλογικό αγώνα, γιατί ο μέσος άνθρωπος θα κοιτάξει το προσωπικό του συμφέρον, θα δει τις πιθανότητες να χάσει αυτά τα παραπάνω που έχει από τους άλλους και θα προτιμήσει να τα προστατέψει.

Όλα αυτά τα ξέρετε, ξαναλέω, απλά ήθελα να πω το εξής, που επίσης το ξέρετε: Οι ειρηνικοί τρόποι διαμαρτυρίας του λαού έχουν αποδυναμωθεί αισθητά, και δεν αποτελεί μυστήριο.

Θα μπορούσαμε βεβαίως να αρχίσουμε να αλληλοσκοτωνόμαστε (ουπς αυτό γίνεται έτσι κι αλλιώς, αλλά είπαμε <<<<<<ειρηνικού>>>>>> ). Αλλά αυτό μάλλον θα σήμαινε κάτι παραπάνω από διαμαρτυρία

Τετάρτη, 4 Μαρτίου 1909. Οι καπνεργάται επαναλαμβάνουν τις εργασίες των. Η απεργία, η ιστορική απεργία, έληξε. Με ευχάριστα για τους εργάτες αποτελέσματα. Ας είναι σοβαρή η κατάστασις του ατυχούς Β. Δήμα και ας χρειάστηκε σήμερα να του κοπή το πόδι. Χωρίς αγώνες, χωρίς αίμα, χωρίς θυσίες, τίποτε δεν επιτυγχάνεται.

Διαμαρτυρία ≠ Επανάσταση

“Για να είναι ένα πολιτικό κίνημα επαναστατικό, δεν χρειάζεται μόνο να επιδιώξει την ανατροπή ενός κυρίαρχου πολιτικού ή οικονομικού συστήματος στο σύνολό του, αλλά πρέπει να το κάνει χωρίς να κάνει παραχωρήσεις στην πορεία (π.χ. να συμβιβαστεί με τον ρεφορμισμό). Το πιο σημαντικό, μια επανάσταση συνεπάγεται πρόοδο. Δηλαδή, οι επαναστάσεις είναι de facto προοδευτικά κινήματα που οδήγησαν στην εφαρμογή της εξισωτικής πολιτικής. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις μορφές πολιτικής κινητοποίησης που ισχυρίζονται ότι είναι επαναστατικές αλλά στην πραγματικότητα είναι οπισθοδρομικές”. -Alejandra Gaitan Barrera( PhD, Politics and Public Policy, Griffith University)

Βασικά η διαμαρτυρία μπορεί να είναι το προοίμιο της επανάστασης. Μία/πολλές διαμαρτυρίες μπορούν να φέρουν αλλαγές αλλά η επανάσταση ανατρέπει συστήματα.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε τη διαφορά. Η διαμαρτυρία συμβαίνει μέσα σε όρια του τρέχοντος συστήματος, αποσκοπεί σε συνεργασία με αυτό. Όταν κάποιος διαμαρτύρεται χωρίς να στοχεύει σε επανάσταση σημαίνει πως το κάνει με διάθεση να κάνει κι αυτός παραχωρήσεις εφόσον βρει πρόσφορο έδαφος, δημοκρατικό και διαλλακτικό. Το να μην εισακούγονται οι φωνές τόσων διαμαρτυριών τόσων ετών τώρα είναι τουλάχιστον προκλητικό. Είναι σαν μία έμμεση απάντηση, πως μόνο ειρηνικά δε θα γίνει τίποτα.

Τότε γιατί συνεχίζουμε;

“Η κοινωνία προστατεύει τον εαυτό της από τους κινδύνους που ενυπάρχουν σε ένα αυτορυθμιζόμενο σύστημα αγοράς”

Ο προβληματισμός του Polanyi θέτει την πιθανότητα η ιστορία να προχωράει μέσω μιας σειράς «διπλών κινήσεων». Έτσι, η επέκταση της αγοράς, από τη μία πλευρά, οδηγεί στη «μία μεγάλη αγορά» που ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση σήμερα. Ωστόσο, όπως υποστήριξε ο Polanyi στην εποχή του και θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε σήμερα, «ταυτόχρονα ένα αντίθετο κίνημα εξελισσόταν» (Polanyi, 2001, σ. 136) που αντέδρασε ενάντια στην εξάρθρωση της κοινωνίας και την επίθεση στον ίδιο τον ιστό της κοινωνίας στον οποίο οδήγησε η αυτορυθμιζόμενη αγορά.

“Κινήματα που αγωνίζονται για εθνική ή περιφερειακή κυριαρχία, εκείνα που επιδιώκουν την προστασία του περιβάλλοντος και η πληθώρα κινημάτων που προωθούν διεκδικήσεις για κοινωνική δικαιοσύνη ή αναγνώριση είναι όλα μέρος αυτού του ευρύτερου αντικινήματος. Με διαφορετικούς, αλλά αλληλένδετους τρόπους, αποτελούν προσφορές για την εκ νέου ενσωμάτωση της οικονομίας στις κοινωνικές σχέσεις. … επιδιώκουν να «αποεμπορευματοποιήσει» την κοινωνία και να επαναβεβαιώσει τις ηθικές και πολιτιστικές αξίες“

«Εκτός κι αν η εναλλακτική λύση στο κοινωνικό συγκρότημα είναι μια βουτιά στην απόλυτη καταστροφή, κανένα ωμά εγωιστικό ταξικό συμφέρον δεν μπορεί
διατηρεί τον εαυτό του στην ηγεσία» (Polanyi, 2001, σ. 163).

(Globalization and contestation: A Polanyian problematic
Professor Ronaldo Munck, Dublin City University, Ireland)

Αν λάβουμε την παραπάνω άποψη ως δεδομένα, τότε να η απάντηση που δίνω εγώ.

Η διαμαρτυρία ίσως να μην καταφέρνει πάντα την αλλαγή, την καλυτέρευση των συνθηκών ή την εξέλιξη γενικά. Όμως είναι άκρως απαραίτητη για τη διατήρηση της ισορροπίας. Τη στιγμή που θα πάψει εντελώς ο κόσμος να διαμαρτύρεται, θα έχουμε κάνει ένα μεγάλο άλμα προς τα πίσω.

———————————————————————————————